نگاهی به خدمات انقلاب در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی | خودکفایی بزرگ‌ترین دستاورد نظام اسلامی در بخش کشاورزی
به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) در سال ۵۷، کشور را از زیر یوغ استعمار، استکبار و استبداد خارج کرده و استقلال و آزادی را برای ملت ایران به ارمغان آورد.
بازشناسی هویت دینی و ملی ایران اسلامی، ساخت کشور با تکیه بر ظرفیت های درونی، اعتماد به توان جوانان کشور و پیشرفت در زمینه های گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی با تکیه بر روح خودباوری، از جمله دستاوردهای این انقلاب بزرگ و الهی محسوب می شوند.
یکی از بخش هایی که پس از پیروزی انقلاب مورد توجه ویژه قرار گرفته و به برکت نظام اسلامی پیشرفت های قابل توجهی در آن مشاهده می شود؛ عرصه کشاورزی است.
بررسی قابلیت ها، ظرفیت ها، دستاوردها و پیشرفت های این بخش می تواند نشان دهنده بخشی از پیشرفت های همه جانبه کشور در ۴ دهه ای که از عمر انقلاب اسلامی می گذرد، باشد که به همین منظور نیز خبرگزاری رسا به بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه کشاورزی و مقایسه وضعیت فعلی کشور در این حوزه با دوران پیش از انقلاب پرداخته است که در ادامه تقدیم مخاطبان می شود.
خودکفایی؛ دستاورد بزرگ انقلاب در حوزه کشاورزی
بخش کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش های مولد اقتصادی در کشور ما، نقش مهمی در رشد و پیشرفت اقتصادی کشور ایفا می کند و توجه به این بخش می تواند به موتور محرکه رشد اقتصادی کشور تبدیل شود.
سرزمین ایران دارای مساحتی بالغ بر ۱۶۴ میلیون هکتار است که بیش از ۵۱ میلیون هکتار از این اراضی از پتانسیل بالایی برای تولید محصولات کشاورزی برخوردار است و همین موضوع نیز فضای مناسبی را برای بهره گیری از این ظرفیت بالقوه و استفاده از آن برای رشد اقتصاد کشور فراهم می کند؛ موضوعی که پس از انقلاب در رأس برنامه ریزی های کشور قرار گرفت و به فرمان امام خمینی(ره) که کشاورزی را محور استقلال نامیدند، این توجه بیش از پیش گسترش یافت.
بررسی حوزه کشاورزی در سالهای پیش از انقلاب نشان می دهد که به دلیل برخی برنامه ریزی های نادرست، این بخش رو به زوال بوده و بسیاری از محصولات استراتژیک مورد نیاز از طریق منابع وارداتی تامین شده است و بنابر آمار موجود در بخش کشاورزی، تولید محصولات از 29 درصد تولید ناخالص ملی در سال 39، به 9 درصد در سال 56 تنزل یافت اما پس از پیروزی انقلاب، بخش کشاورزی به عنوان رکن مهم استقلال اقتصادی و غذایی کشور در کانون توجهات قرار گرفت و توسعه پایدار اقتصادی با محوریت بخش کشاورزی دنبال شد و در نتیجه خوداتکایی و خودکفایی در بسیاری از محصولات در دستور کار قرار گرفت.
علی اکبری نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی و رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در این باره می گوید: «از ابتدای انقلاب حضرت امام(ره) فرمودند کشاورزی محور استقلال است و این موضوع اولین شعار و قدمی بود که در این مسیر برداشته شد و توجه به رفاه روستاییانی که عاملان کار کشاورزی بودند، قدم مهم و ابتدایی توسعه بخش کشاورزی بود چراکه اگر رفاهی در حوزه کاری کشاورز به وجود نمی آمد؛ طبیعتاً کشاورزی مغفول می ماند و شاید مردم عرصه کشاورزی را رها می کردند»
وی می افزاید: « ظرفیت های موجود در حوزه کشاورزی و دامپروری در راستای تأمین مشاغل مورد نیاز برای کشاورزان مورد توجه بوده و امروز به برکت همین فرصت که بعد از انقلاب به وجود آمده، بخش های مختلف کشاورزی از مزایای قابل توجهی برخوردارند و ایجاد زیرساخت ها کشاورزی بسیار مورد توجه قرار گرفته و توانسته زمینه را برای تولید بیشتر و بهتر در این بخش فراهم کند.»
سید راضی نوری نماینده مردم شوش در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس نیز در همین راستا بر نقش مهم بخش کشاورزی در استقلال اقتصادی کشور تأکید می کند و می گوید: «اهمیت ویژه ای که امام(ره) از ابتدای انقلاب به کشاورزان و روستانشینان داشتند باعث شد که در اوایل انقلاب، قدم های بسیار خوبی از طریق جهاد سازندگی برداشته شود و در ادامه نیز با محوریت قرار گرفتن تولید در روستاها با تأکیدات خاص از جانب امام و رهبری زمینه مناسبی به وجود آورد تا این موضوع در اسناد بالادستی مورد توجه قرار گیرد و چه در قانون هایی که از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد و چه در برنامه های 5 ساله توسعه و چشم انداز 20 ساله که برای نظام اسلامی دیده شد، مسائل کشاورزی و دامداری از مسائل اساسی برای استقلال اقتصادی کشور در نظر گرفته شد.»
وی می افزاید: « همه به این موضوع اذعان دارند که دستاوردهایی که انقلاب اسلامی برای روستاها و روستانشینان و مجموعه کشاورز و دامدار داشته، قابل قیاس با پیش از انقلاب نیست ولی با این وجود، ظرفیت های روستاها و بخش کشاورزی بسیار زیاد است و با توجه به تحریم های ظالمانه استکبار، اگر محوریت را روی روستا و تولید روستا و کشاورزی و دامداری در سطح روستا قرار دهیم، بسیاری از مسائل و مشکلات که وجود دارد از بین خواهد رفت که البته این موضوع نیازمند همت و برنامه ریزی دقیقی است.»
در واقع تکیه بر استقلال، خوداتکایی و خودباوری سبب شد تا بخش کشاورزي و دامداري دوران پیش از انقلاب که بنابر آمار رسمي دولت در سال ۱۳۵۶فقط توان تأمين مواد غذايي مردم را براي 33 روز در سال داشت و دولت ناچار بود تا باقي مواد غذايي را از خارج وارد کند؛ امروزه به خودکفایی بیش از ۹۰ درصدی در محصولات کشاورزی و نهاده های دامی برسد و به رغم رشد سريع جمعيت این بخش به مرز خود کفايي رسيده است.
خودکفایی بخش کشاورزی در سایه تلاش کشاورزان
بررسی آمار تولیدات محصولات کشاورزی، باغات و نهاده های دامی نشان می دهد که در طول ۴۰ سالی که از عمر انقلاب می گذرد، کشور به سمت خودکفایی پیش رفته است که در این میان، کشاورزان مهم‌ترین نقش را برعهده داشته اند.
در ادامه به بخشی از دستاوردهای این حوزه اشاره می کنیم:
- در سال ۵۳، مجموع تولید محصولات کشاورزی ۱۷ میلیون و ۸۰۰ هزارتن و در چند ماه قبل از انقلاب ۲۵ هزارتن بوده است، در حالی که اکنون تولید محصولات مختلف کشاورزی به 120 میلیون تن در سال می رسد.
- در سال ۵۶، سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی ۱.۲۹ درصد بود که هم اکنون به ۱۵درصد ارتقا یافته است که این امر توجه به تولید داخل را نشان می دهد.
- آمار موجود حاکی از تولید ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تن گندم در سال ۵۶ و ۵۷ است. به طوری که میزان واردات گندم در سالهای قبل از انقلاب به بیش از یک میلیون و ۱۴۰ هزار تن می رسید و با اجرای طرح خودکفایی گندم ، ایران با تولید ۱۴.۵ میلیون تن و خرید ۱۱.۲ میلیون تن گندم مازاد بر نیاز کشاورزان به خودکفایی در این محصول اساسی رسید.
- سازمان جهانی خوار و بار و کشاورزی (فائو) در گزارشی در مورد وضع کشاورزی کشورمان در سال های پس از انقلاب اسلامی با اعلام این که مجموع تولید حدود ۱۰۰ رقم محصول کشاورزی ایران در سال ۱۹۷۸ بیش از ۲۸ میلیون و ۸۰۰ هزار تن بوده که این رقم را در پایان سال ۸۶ بیش از ۸۴ میلیون و ۱۰۴ هزار تن اعلام کرده است که بیش از ۵۵ میلیون تن رشد نشان می دهد که بنابراین گزارش، حجم تولید محصولات کشاورزی ایران طی سی سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی با رشد ۱۹۲ درصدی مواجه شده است.
- گزارش فائو حاکی است: تولید غلات در ایران در سال ۱۹۷۸ حدود ۸ میلیون و ۴۷۴ هزار تن بوده است که این رقم در حال حاضر به بیش از ۲۲ میلیون و ۸۰۹ هزار تن رسیده است؛ بر اساس این گزارش، تولید غلات در ایران طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی با افزایش بیش از ۱۴ میلیون تنی و رشد ۱۶۹ درصدی مواجه شده است.
- تولید انواع میوه در کشور ما در سال ۱۹۷۸ حدود ۲ میلیون و ۸۸۳ هزار تن بوده است که این رقم با افزایش ۱۱ میلیون تنی به ۱۳ میلیون و ۸۴۷ هزار تن رسیده است و در واقع تولید انواع میوه در ایران طی سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی با رشد ۴، ۸ برابری و یا ۳۸۰ درصدی مواجه شده است.
- حجم تولید محصولات تولید شکر یعنی نیشکر و چغندر قند در سال ۱۹۷۸ میلادی بیش از ۴ میلیون و ۵۵۷ هزار تن بوده است که این رقم در حال حاضر به بیش از ۱۰ میلیون و ۵۳۰ هزار تن رسیده است. تولید نیشکر و چغندر قند طی سال های گذشته بیش از ۶ میلیون تن و به عبارتی ۱۳۱ درصد رشد داشته است.
-حجم تولید انواع سبزی جات و صیفی جات در سال ۱۹۷۸ بیش از ۴ میلیون و ۶۲۱ هزار تن بوده است که این رقم به بیش از ۱۵ میلیون و ۷۶۰ هزار تن افزایش یافته است. تولید انواع سبزی جات و صیفی جات طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی با رشد ۱۱ میلیون تنی و ۲۴۱ درصدی مواجه شده است.
- سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی اذعان می کند که ایران با تولید ۲۳ میلیون تنی نهمین تولید کننده بزرگ غلات در قاره آسیا است.
- در سال ۱۳۵۵ در سطحی معادل ۱۷ هزار هکتار فعالیت های آبخیزداری (حفاظت آب و خاک و ایجاد پوشش گیاهی) در حوزه های آبخیز کشور انجام شده است در حالی که در شرایط فعلی سالانه در سطحی حدود یک میلیون هکتار فعالیت های آبخیزداری انجام می شود.
- میزان عملکرد تولید محصول در واحد سطح از حدود دو تن در هکتار قبل از پیروزی انقلاب با افزایش معادل ۳۰۰ درصد به بیش از شش تن در هکتار در زمان حاضر افزایش یافته است.
- بر اساس آمار‌های رسمی، حجم تولید ۱۶ محصول مهم کشاورزی و دامی در سال ۵۶ یعنی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مجموع ۱۵ میلیون و ۴۰۳ هزار تن بوده است که این رقم در سال ۹۵ به بیش از ۵۷ میلیون و ۱۷۱ هزار تن رسیده که رشد حدود ۴۲ میلیون تنی را نشان می‌دهد.
- تولید گوشت قرمز از 355 هزار تن در سال 56 به 823 هزار تن در سال 95 رسیده است و همچنین در این بازه زمانی تولید محصولاتی نظیر شیر از 2600 هزار تن به 9653 هزار تن، مرغ از 163 هزار تن به 2069 هزار تن، تخم مرغ از 215 هزار تن به 940 هزار تن، گندم از 4072هزار تن به 14592 هزار تن، جو از 1178هزار تن به 3724 هزار تن، برنج از 754 هزار تن به 2921 هزار تن، چغندر قند از 3968 هزار تن به 5965 هزار تن، نیشکر از 686 هزار تن به 7479 هزار تن، حبوبات از 134 هزار تن به 670 هزارتن، سیب زمینی از 387 هزار تن به 4995 هزار تن، پیاز از 178 هزار تن به 2400 هزارتن، دانه های روغنی از 26 هزار تن به 331 هزار تن و پسته از 27هزار تن به 304 هزار تن در طی سالهای 56 تا 95 رسیده است.
بررسی اجمالی این آمار نشان دهنده رشد جهش گونه بخش کشاورزی در چهل سالی است که از عمر انقلاب می گذرد و این موضوع سبب شده تا کشور در تولید بیش از ۹۰ درصد محصولات کشاورزی و دامی به خودکفایی برسد.
صنایع تبدیلی و زیرساختی؛ عاملی در جهت پیشرفت کشاورزی
صنایع تبدیلی و تکمیلی به عنوان بخشی از چرخه تولید، عرضه و مصرف محصولات کشاورزی و دامی، نقش ویژه ای در جلوگیری از هدر رفت محصولات کشاورزی داشته و موجب بالا رفتن ارزش افزوده این محصولات می شود.
قبل از انقلاب با توجه به سیاست های وابستگی واردات به خارج، به این صنعت اهمیت داده نمی شد، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی اقدامات بسیار خوبی در این زمینه انجام شد.
اکبری رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در این باره می گوید: «گرچه با گذشت ۴۰سال قدم های ارزنده ای در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی برداشته است ولی در هر حال هنوز زمینه و ظرفیت مناسبی برای بالفعل کردن این ظرفیت وجود دارد چراکه صنایع تبدیلی، حلقه ای از پروسه تولید و مصرف است.»
وی می افزاید: «با استفاده از این صنایع می توان ظرفیت بالقوه تولید محصولات کشاورزی و دامی و آماده کردن این محصولات را حتی برای بازارهای خارجی بیش از پیش به فعلیت برسانیم و لذا علی رغم اینکه بعد از انقلاب حرکات قابل توجهی صورت گرفته و دامداری های صنعتی نوین فراوانی به وجود آمده اند اما هنوز زمینه و ظرفیت قابل قبولی برای توسعه این بخش در کشور داریم که البته از اولویت های سرمایه گذاری دولت چه به صورت کلان و چه جزئی است»
نوری دیگر عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اینگونه اظهار می کند: «صنایع تبدیلی و تکمیلی می تواند باعث بالابردن ارزش افزوده محصولات و جلوگیری از هدر رفت ضایعات کشاورزی شود و باید در رأس امور قرار گرفته و قدم های بزرگی برای استفاده از ظرفیت این بخش برداشته شود و اگر صنعت و فرآوری و صنایع تکمیلی و تبدیلی در روستاها راه اندازی شود علاوه بر کشتی که در کشاورزی داریم، صنایعی را می توانیم در کنار آن ایجاد کنیم و ارزش افزوده محصولات کشاورزی را بالا ببریم که البته این کار نیازمند همت بزرگ و برنامه ریزی و اراده ملی است»
همچنین توجه به مسائل زیرساختی بخش کشاورزی نیز در سالهای پس از انقلاب سبب شده تا کشاورزی با بهره وری بالاتری صورت بگیرد.
تبدیل کانالهای سنتی به کانال های بتنی آب، لوله کشی آب کشاورزی برای جلوگیری از تبخیر و هدر رفت آب، تبدیل روش آبیاری سنتی به آبیاری قطره ای و مسائلی از این دست سبب شده تا بهره وری منابع آب در کشاورزی بیش از پیش شود به گونه ای که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از روش های نوین آبیاری تحت فشار در سطح کمتر از ۱۰ هزار هکتار استفاده می شد اما در حال حاضر در سطحی حدود ۶۵۰ هزار هکتار از این نوع آبیاری استفاده می شود.
اکبری نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی در این باره این گونه می گوید: «تبدیل کانال های آبیاری از شکل و شیوه سنتی به کانال های بتنی و استفاده از سیستم آبیاری نوین تحت فشار و انتقال آب با لوله، حرکت های مفیدی است که در حوزه کشاورزی در سالهای اخیر انجام شده تا آنجا که امروز در اجرای طرح آبیاری تحت فشار که متضمن افزایش عملکرد بخش کشاورزی است، ۸۵ درصد هزینه ها به صورت بلاعوض برای تغییر شکل و شیوه آبیاری سنتی به آبیاری مدرن توسط دولت داده می شود و کشاورز تنها ۱۵ درصد سرمایه گذاری را متقبل می شود.»
به هر روی، بخش کشاورزی که یکی از مهم‌ترین پایه های استقلال و اقتدار اقتصادی کشور محسوب می شود، در سالهای پس از انقلاب مورد توجه ویژه ای قرار گرفته و آمار موجود در بخش کشاورزی حاکی از رشد جهش گونه در این حوزه پس از پیروزی انقلاب اسلامی است اما ظرفیت های بالقوه بسیار زیادی در این بخش در کشور وجود دارد که استفاده از آنها و به فعلیت رساندن این ظرفیت ها می تواند شکوفایی بخش کشاورزی را دوچندان کند./۸۷۲/ز۵۰۳/ق